Dla rodziców

Umiejętności językowe dzieci w wieku przedszkolnym cz. 2.

 Mowa ma ogromny wpływ na rozwój dziecka, szczególnie w wieku przedszkolnym i szkolnym. Daje możliwość precyzyjnej komunikacji, stanowi narzędzie w zdobywaniu informacji, pozwala na wyrażanie swoich myśli, własnych opinii i uczuć.
Poziom językowej komunikacji w dużej mierze wpływa na sukcesy edukacyjne, zawodowe oraz stosunki z innymi ludźmi. Należy pamiętać, że rozwój mowy odbywa się etapami i w odpowiednim czasie. Wyodrębnione stadia są do pewnego stopnia umowne, ponieważ każde dziecko rozwija się we własnym indywidualnym tempie.

PIĄTY ROK ŻYCIA

Prawidłowo rozwijające się dziecko:

• Rozwija umiejętność narracji- opowiada, co wydarzyło się np. w przedszkolu, sklepie czy u babci;
• Relacjonuje, co się działo w niedalekiej przeszłości, jak również, co się wydarzy w bliskiej przyszłości;
• Opisuje obrazek;
• Tworzy najwięcej neologizmów słowotwórczych, czyli nowych, oryginalnych słów, zbudowanych na wzór innych, co świadczy o kreatywności i aktywności językowej (np. gotowacz, czyli kucharz itp.);
• Jest zainteresowane mówieniem i pyta dorosłych: Jak to się mówi?;
• Opisuje cechy przedmiotów, ich przeznaczenie i funkcje;
• Wyjaśnia znaczenie słów, rozumie i samodzielnie tworzy proste definicje oraz zagadki słowne;
• Posługuje się nazwami ogólnymi kategorii nadrzędnych typu jedzenie, zabawki, ubrania, pojazdy;
• Rozumie oraz nazywa stosunki przestrzenne i czasowe;
• Posługuje się ok 2000 słów;
• Realizuje samogłoski nosowe [ą], [ę];
• Wymawia głoski [sz], [ż], [cz], [dż], które w mowie spontanicznej może zastępować jeszcze głoskami [s], [z], [c], [dz];
• Czasami artykułuje już głoskę [r], choć może być jeszcze zastępowana głoską [l].

SZÓSTY ROK ŻYCIA

 Prawidłowo rozwijające się dziecko:

• Posługuje się wszystkimi częściami mowy, kategoriami gramatycznymi oraz rodzajami zdań występujących w języku polskim;
• Używa liczebników głównych i porządkowych;
• Zna i nazywa pory roku, dnia, dni tygodnia, miesiące, pamięta imiona bohaterów literackich;
• Stosuje nazwy ogólne (np. owoce, warzywa, kwiaty);
• Tworzy własne wierszyki, bajki, opowiadania;
• Opowiada trzyelementową historyjkę obrazkową;
• Zaczyna posługiwać się słowami i zwrotami o znaczeniu metaforycznym, a więc odchodzi od dosłownego rozumienia słów i wyrażeń;
• Umie bawić się słowami, potrafi rymować, zaczyna dostrzegać wieloznaczność wyrazów (np. zamek), zauważa niuanse językowe;
• Nawiązuje i prowadzi dialog z osobą dorosłą spoza rodziny;
• Wyraża własne poglądy i potrafi je uzgadniać z innymi;
• Umie łagodzić spory, wyrażać słownie akceptację, stosować się do zasad prowadzenia dialogu, czekać na swoją kolej w rozmowie;
• Wymawia wszystkie głoski języka polskiego;
• Jego słownik czynny zawiera ok 2500 wyrazów.¹

Przygotowała: Anna Łyżwa i Anna Wiewiórkowska

¹ K. Socha, Umiejętności językowe w trzecim, czwartym, piątym i szóstym roku życia dziecka, „Bliżej przedszkola”, 2022, 9, s. 8.

Umiejętności językowe dzieci w wieku przedszkolnym cz. 1.

Rozwój mowy dziecka trwa od narodzin do ok siódmego roku życia. Są to granice umowne, bowiem już przed narodzinami, w życiu płodowym, dziecko przygotowuje się do podjęcia czynności mówienia (odbieranie bodźców dźwiękowych ze świata zewnętrznego, ssanie palca).
Rozwój mowy odbywa się etapami, które pojawiają się w określonym czasie życia dziecka. Wyodrębnione stadia są do pewnego stopnia umowne, ponieważ uwzględnia się indywidualne różnice rozwojowe. Rozwój kompetencji językowych zależy m.in. od:
– prawidłowego rozwoju somatycznego i psychomotorycznego dziecka;
– jego poziomu intelektualnego;
– rodzaju preferowanej aktywności;
– wpływu środowiska (warunki wychowania, sposoby stymulowania mowy).
Pierwsze trzy lata życia dziecka to okres najintensywniejszego rozwoju mowy. Badający temat uważają, że do siódmego roku życia dziecko przyswaja podstawy systemu językowego. Dzielą ten okres na dwa mniejsze: do trzeciego roku życia kształtuje się mowa, natomiast od trzeciego do siódmego jest ona doskonalona.

TRZECI ROK ŻYCIA

Prawidłowo rozwijające się dziecko:

• Zaczyna budować zdania, początkowo proste, dwu-, trzywyrazowe, potem dłuższe, złożone z czterech, pięciu słów;
• Pod koniec trzeciego roku życia potrafi posługiwać się poprawnymi zdaniami pojedynczymi rozwiniętymi i złożonymi;
• Zdaje pytania i przeczy;
• Odmienia wyrazy, na początku rzeczowniki przez przypadki (zaczyna od mianownika, biernika i dopełniacza), a następnie używa narzędnika, miejscownika, celownika;
• Dość często popełnia błędy fleksyjne- niepoprawnie odmienia wyrazy;
• Przestaje mówić o sobie w trzeciej osobie na rzecz pierwszej osoby, ale zaimek osobowy „ja” pojawia się dopiero w czwartym roku życia;
• Używa zaimka „moje”;
• Posługuje się wieloma rzeczownikami, czasownikami, a także innymi częściami mowy, choć w mniejszym stopniu (np. przymiotnikami);
• Nie używa jeszcze rzeczowników oznaczających pojęcia abstrakcyjne tj. miłość, radość;
• Posługuje się ok 1000 słów;
• W swoim zasobie głosek posiada samogłoski [a], [o], [u], [i], [e], [y], spółgłoski [m], [p], [b], [f], [w], [t], [d], [n], [k], [g], [h[, [l], [ś], [ź], [ć], [dź], [ń] oraz samogłoski półotwarte [j], [ł];
  Może upraszczać i skracać wyrazy, a głoski trudniejsze zastępować łatwiejszymi, na przykład [k], [g] może zastępować głoskami [t], [d]; głoski [s], [z], [c], [dz] oraz [sz], [ż], [cz], [dż] głoskami [ś], [ź], [ć], [dź]; a głoskę [r] głoskami [l] lub [j].

CZWARTY ROK ŻYCIA

Prawidłowo rozwijające się dziecko:

• Posługuje się coraz dłuższymi zdaniami, zbudowanymi z podmiotu i orzeczenia oraz przydawek, okoliczników i dopełnień;
• Dysponuje pełnym zakresem zdań złożonych;
• Coraz lepiej orientuje się w różnicach między przeszłością, teraźniejszością oraz przyszłością;
• Zaczyna rozumieć relacje czasowe, np. przed obiadem, po kolacji, po kąpieli, ale dość rzadko się nimi posługuje;
• Do określania ram czasowych najczęściej używa przysłówków tj.: wczoraj, jutro, już;
• Zadaje bardzo dużo pytań, szczególnie tych rozpoczynających się od słowa dlaczego;
• Posługuje się coraz większą ilością rzeczowników, czasowników, jak również przymiotników, przysłówków, zaimków;
• Zaczyna używać pojęć abstrakcyjnych oraz czasowników nazywających czynności woli, takimi jak: daj, chcę, wolno, trzeba, zabronić, za pomocą których może wpływać na osoby ze swojego otoczenia;
• Wymawia głoski [s], [z], [c], [dz];
• Jego słownik czynny zawiera ok 1500 wyrazów.¹

Przygotowała: Anna Łyżwa i Anna Wiewiórkowska

¹K. Socha, Umiejętności językowe w trzecim, czwartym, piątym i szóstym roku życia dziecka, „Bliżej przedszkola”, 2022, 9, s. 5-8.

20 powodów, dla których warto czytać dzieciom

Dlaczego nie wystarczy, żeby rodzice rozmawiali z dziećmi, włączali im filmy czy nawet audiobooki? Dlaczego dzieci potrzebują wspólnego, głośnego czytania? Poniżej zebraliśmy 20 powodów, dlaczego warto czytać dzieciom. 20 powodów na to, że czytanie dziecku to jeden z największych podarunków, jakie możemy ofiarować naszym dzieciom.

Czytając dziecku zaspokajamy jego potrzeby emocjonalne – czego nie zrobi za nas komputer ani telewizja. Podczas czytania jesteśmy blisko, przytulamy dziecko, patrzymy na nie z miłością, poświęcamy mu czas. W zrozumiały dla niego sposób rodzic swoim zachowaniem przekazuje mu: „Kocham Cię i jesteś dla mnie bardzo ważny”. To właśnie dzięki poczuciu, że jest ważne i kochane, dziecko rozkwita, zaczyna budować wiarę w siebie, życzliwość, empatię, umiejętności społeczne. Zdobywa też istotne kompetencje intelektualne: uczy się języka oraz myślenia. Współczesny człowiek musi umieć samodzielnie myśleć i podejmować decyzje. Powinien też swobodnie i poprawnie posługiwać się językiem, który dla każdego z nas jest prawdziwą wizytówką – w szkole, w pracy i w życiu. Język to przecież podstawowe narzędzie myślenia, zdobywania wiedzy, komunikacji z ludźmi i udziału w kulturze. Dobrze dobrane książki pomagają w rozwijaniu słownictwa, wiedzy i nauczaniu  wartości. Czytając dziecku – poszerzamy tematykę jego zainteresowań, używamy języka literackiego: poprawnego i bogatego, dajemy dziecku dostęp do treści, których nie dostarczy mu własne doświadczenie, rozwijamy jego wyobraźnię, wiedzę i wrażliwość moralną.